AANLEIDING
In 2022 bestaat het Frans Masereel Centrum in Kasterlee 50 jaar. De instelling wil dit jubileum aangrijpen om de geschiedenis van het Centrum te schrijven. Dit verhaal zal resulteren in een publicatie met mogelijk een tentoonstelling en/of een website.
De onderzoeksgroep KB45 (Kunst in België) is door de Vlaamse Gemeenschap aangesteld om het onderzoek te voeren ter voorbereiding van het jubileum in 2022.
HISTORIEK
De oorsprong van het Centrum ligt bij een verzameling oude drukpersen van de grafische kunstenaar Fons Mertens. Om deze te huisvesten geeft hij begin jaren 1970 de opdracht aan architect Lou Jansen om een atelier voor diepdruk, hoogdruk, zeefdruk en lithografie te ontwerpen. In 1972 wordt het gebouw onder impuls van toenmalig minister van Cultuur Frans Van Mechelen opgekocht door de Belgische Staat. Het nieuwe Centrum wordt vernoemd naar de befaamde graficus en houtsnijder Frans Masereel die in datzelfde jaar is overleden. Er worden ook studio’s bijgebouwd, zodat het Centrum naast atelier en tentoonstellingsruimte ook als residentieplek kan fungeren.
Vandaag profileert het Frans Masereel Centrum zich als “een creatieplek maar ook een platform voor kennisoverdracht, internationale samenwerking en navorsing.” Jaarlijks verblijven een zestigtal (inter)nationale kunstenaars voor periodes van drie tot zes weken in Kasterlee, waarbij ze gebruik kunnen maken van de grafische werkplaats en de tentoonstellingsruimte.
Het Frans Masereel Centrum heeft doorheen de jaren een belangwekkende grafiekcollectie en -archief uitgebouwd. Al sinds de oprichting in 1972 staat elke kunstenaar na een verblijf in het Centrum een kunstwerk af.
In het voorjaar van 2019 opent het Frans Masereel Centrum een nieuwe vleugel, ontworpen door de Japanse architect Hideyuki Nakayama, in samenwerking met Ido Avissar van het Parijse bureau LIST. Deze nieuwbouw huisvest het digitale atelier, de collectie en een projectruimte.
OPZET
Het onderzoeksproject over de geschiedenis van het Frans Masereel Centrum heeft een meervoudige inzet:
- cultuurpolitiek: Het Frans Masereel Centrum is perifeer gelegen: in de Kempen, nabij Turnhout. Het is een lokaal initiatief maar wordt in 1972 officieel opgericht als een Rijkscentrum door minister van Cultuur Frans Van Mechelen, zelf afkomstig uit de Kempen (Turnhout). De historiek van het Centrum biedt een inkijk in het kunst- en cultuurbeleid in België en Vlaanderen van de afgelopen 50 jaar, en de spanningen tussen lokale, provinciale, regionale en nationale cultuurpolitiek.
- artistiek: het Frans Masereel Centrum heeft doorheen de jaren schier elke Belgische kunstenaar ontvangen die met grafische en druktechnieken werkte (van Marcel Broodthaers, Roger Raveel en Jef Geys tot minder bekende kunstenaars), alsook menig internationale kunstenaar. Het palmares van het Centrum biedt een unieke lens om de ontwikkeling van de grafische kunsten in België te bestuderen.
archief: het Frans Masereel Centrum bezit een uitgebreid archief (knipselmappen, correspondentie en administratie). Daarnaast bezit het Centrum ook een rijke collectie aan drukwerk. Een inventarisatie en studie van het archief van het Centrum laat toe om een gedetailleerd portret te schetsen van een zowel lokaal als internationaal unieke instelling.