Fase 1 van het onderzoek: nulmeting
De nulmeting had tot doel het taalvaardigheidsniveau van leerlingen en het handelen van leerkrachten met betrekking tot diversiteit in kaart te brengen.
Taalvaardigheid: 101 kleuters en 408 leerlingen (tweede en derder leerjaar) werden getoetst op hun taalvaardigheid aan de hand van KOBI-TV en VLOT.
Interculturalisering leerkrachthandelen: 24 leerkrachten van 12 evaluatiescholen werden geobserveerd met behulp van video-opnames in de klas.
Fase 2 van het onderzoek: procesevaluatie
De procesevaluatie had tot doel invloed en effect na te gaan van VBB-interventies op percepties van leerkrachten. Op basis van niet-participerende observatie van interventies, semi-gestructureerde interviews met VBB-begeleiders en leerkrachten en documentanalyse (stappenplannen, jaarplan, begeleidingsfiches) werd een kwalitatieve analyse gemaakt van het verloop en het effect van VBB-interventies op de percepties van de betrokken leerkrachten. Gedurende drie observatieperiodes werden een 70-tal leerkrachten gevolgd en geïnterviewd.
Fase 3 van het onderzoek: productevaluatie leerkrachthandelen
Wat hebben VBB-interventies opgeleverd in termen van optimaal leerkrachthandelen? Is er een evolutie merkbaar in het handelen van leerkrachten? Deze vragen vormden het uitgangspunt in deze fase van het onderzoek. Bij 30 leerkrachten werden 2 lesuren op video opgenomen. Het verzamelde video-materiaal werd door de onderzoekers bekeken aan de hand van een observatie-instrument opgebouwd rond drie delen: een veilig klasklimaat, betekenisvolle taken en gerichte ondersteuning. De video-opnames uit de nulmeting werden opnieuw geanalyseerd aan de hand van het observatie-instrument om een vergelijking mogelijk te maken en aldus evolutie in kaart te brengen.
Fase 4 van het onderzoek: productevaluatie op leerlingniveau
Taalvaardigheid
Is er een verbetering in het taalvaardigheidsniveau van leerlingen? Met dezelfde gestandaardiseerde toetsen als bij de nulmeting werd de taalvaardigheid bij kleuters en leerlingen (tweede en derde + vijfde en zesde leerjaar) gemeten.
Sociale verhoudingen en omgang met diversiteit
In 17 klassen werd informatie verzameld over sociale verhoudingen alsook over de factoren die daarop van invloed zijn. Daartoe werd beroep gedaan op sociometrische tests en interviews van leerkrachten en leerlingen. Aanvullend werden klasobservaties uitgevoerd en werden prestaties van leerlingen in kaart gebracht.
We geven hier enkel een beschrijving van enkele algemene onderzoeksresultaten. Voor de resultaten van de afzonderlijke onderzoeksfasen verwijzen we naar de desbetreffende rapporten.
Algemeen kan worden gesteld dat het VBB erin geslaagd is de leer- en ontwikkelingsachterstanden van leerlingen te verkleinen via het vergroten van de professionaliteit van de leerkrachten. De producteindmeting taalvaardigheid toont een algemene vooruitgang ten opzichte van de nulmeting. Dit hangt samen met een vooruitgang van het leerkrachthandelen, met name voor indicatoren als doelstellingen, motivatie/betrokkenheid en taalaanbod. Wanneer deze resultaten bekeken worden in het licht van de VBB-begeleidingen, kunnen volgende vaststellingen worden gedaan (beknopt overzicht):
- er is een duidelijke invloed van de introductie van lesmaterialen;
- hoe meer de VBB-ondersteuning aansluit bij vragen van de leerkrachten, hoe meer verandering in het leerkrachthandelen kan worden vastgesteld, en nog meer wanneer het gaat over praktijkgerichte ondersteuning in de klas;
- leerkrachten blijven vooralsnog vasthouden aan hun leidende rol: het handelen van leerkrachten verandert voornamelijk met betrekking tot aspecten die hun eigen handelen betrekken, en nog niet met betrekking tot aspecten die het handelen van leerlingen in de klas betreffen (interactie, verantwoordelijkheid, inspraak);
- aspecten die eerder met de perspoon van de leerkracht samenhangen (leeftijd, ervaring, aantal ontvangen begeleidingen, ..) blijken weinig invloed te hebben op de mate waarin het leerkrachthandelen verandert.
Resultaten
Joos, A. en Verlot, M. (2001), Deelrapport: nulmeting voor de pijler ‘omgaan met diversiteit’. Universiteit Gent, Steunpunt ICO, 39 p.
Devlieger, M. (2001). Productnulmeting taalvaardigheid. Evaluatie Voorrangsbeleid Brussel. KUL, Steunpunt NT2.
Denolf, B., Labath, T., Devlieger, M. en Goossens, G. (2003), Procesevaluatie Voorrangsbeleid Brussel eindverslag (2001 – 2003). Universiteit Gent, Steunpunt ICO & KUL, Steunpunt NT2, 247 p.
Blaton, L., Joos, A., Devlieger, M. en Goossens, G. (2004), Productevaluatie Voorrangsbeleid Brussel, verslag eerste fase (februari – december 2003). Universiteit Gent, Steunpunt ICO & KUL, Steunpunt NT2, 51 p.
Blaton, L. en Joos, A. (2004), Productevaluatie VBB fase 2: effectmeting op leerling-niveau met betrekking tot het omgaan met diversiteit. Universiteit Gent, Steunpunt ICO, 77 p.
Devlieger, Mieke en Goossens, Greet (2004), Producteindmeting taalvaardigheid, evaluatie Voorrangsbeleid Brussel. KUL, Steunpunt NT2.
Blaton, .a, Joos, A., Devlieger, M. en Goossens, G. (2004), Evaluatie Voorrangsbeleid Brussel, Eindverslag 2004. Universiteit Gent, Steunpunt ICO en KUL, Steunpunt NT2.