Expressing compunction: The literary motifs of Byzantine katanyktic poetry and their religious and scriptural background

Deze doctoraalscriptie onderzoekt de literaire uitdrukking van de emoties van berouw (κατάνυξις) en inkeer in de zogenaamde katanyktische gedichten uit de midden- en laat- Byzantijnse periode. Dit zijn persoonlijke gedichten van boetvaardige aard die in Byzantium werden voorgedragen en gezongen tijdens liturgische rituelen en praktijken van persoonlijke devotie.

Mijn studie bestaat uit twee volumes. In het eerste deel presenteer ik de belangrijkste kenmerken van de katanyktische poëzie door middel van een cultuurhistorische studie en een literaire analyse van de belangrijkste literaire motieven van deze teksten. In deze analyse richt ik mij op de invloed van de Bijbel op de gedichten, waarbij ik ook rekening houd met de belangrijke bemiddelende rol van de christelijke exegese en de Byzantijnse hymnografie. De methodologie die ik toepas is die van de transtextualiteit, waarvan Gerard Genette de eerste theoreticus was. Volgens deze benadering beschouw ik katanyktische gedichten als de “hypertext”, en de Bijbel als de belangrijkste “hypotext” die eraan ten grondslag ligt. In dit verband zal ik me vooral richten op de intertekstuele relatie - die tot stand komt door citaten en toespelingen - tussen de Schrift en katanyktische teksten. Daarbij identificeer ik niet alleen bijbelse of exegetische bronnen in de gedichten, maar toon ik ook de functie aan van dergelijke ontleningen in de nieuwe context van de katanyktische poëzie, en onderzoek ik de effecten van intertekstualiteit op de teksten en hun lezers.

Van de literaire motieven die ik heb behandeld, springen de analyse van de karakters van boetvaardige bijbelsezondaars als model van representatie voor het katanyktische zelf, en mijn behandeling van de topos van het beroep opde ziel en van tranen en weeklagen eruit. Het tweede deel bevat de digitalisering van de veertig Griekse teksten diehet corpus vormen. Voor elk van deze teksten heb ik een Engelse vertaling gegeven - in de meeste gevallen deeerste vertaling in een moderne taal. In de voetnoot van mijn vertalingen markeer ik op verschillende manieren de soorten bijbelse ontleningen in de gedichten. Bij de citaten voeg ik de bijbelse bron toe en geef ik de helepassage in het Grieks. Ook voor aangepaste citaten vermeld ik de volledige bijbelse passage, voorafgegaan dooreen tilde (~).

Voor toespelingen gebruik ik de afkorting "cf.".

Dit onderzoek valoriseert een literair genre dat door wetenschappers lang terzijde is gelaten. Ondanks de fundamentele rol die de emotie van het berouw speelt in de Byzantijnse literaire en spirituele sfeer, zijn er nogmaar weinig studies over dit onderwerp, en zijn die vaak beperkt tot specifieke auteurs of historische perioden. Daarom is de diachronische benadering van mijn werk, samen met de intertekstuele analyse die ik uitvoer en die devele verbanden tussen de Bijbel en de katanyktische poëzie blootlegt, vernieuwend.